Ο σύλλογος ιδρύθηκε το 1918 από Μονεμβασίτες που ζούσαν στην Αμερική, σαν συνδετικός κρίκος όλων των Μονεμβασιτών και ιδιαίτερα αυτών που είχαν ακολουθήσει το μεταναστευτικό ρεύμα, Τα χρόνια εκείνα συνέβαλε αποφασιστικά στη σύσφιξη  των σχέσεων μεταξύ τους που ζούσαν στην ξενιτιά και στη διατήρηση των δεσμών τους με την πατρίδα. Στη συνέχεια, ο σύλλογος ενεργοποιήθηκε στην Ελλάδα ενώ για κάποιο μικρό διάστημα εξέδιδε και εφημερίδα. Αργότερα, μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο, στα δύσκολα χρόνια της Μονεμβασίας(μέσα 10ετίας 1950 με αρχές 10ετίας 1960) , λόγω της ερήμωσής της και της εγκατάλειψης από τους ίδιους τους κατοίκους της και την Πολιτεία, αγωνίστηκε και πέτυχε την κινητοποίηση ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, καθώς και αρμόδιων φορέων για τη διάσωση της ιστορικής Μονεμβασίας ως ζωντανής πολιτείας,  αντί της μετατροπής της σε έναν απέραντο ιστορικό ακατοίκητο χώρο.

Η Ένωση των Απανταχού Μονεμβασιτών  «Η Παναγία Η Χρυσαφίτισσα»  με τη σημερινή της μορφή άρχισε να  λειτουργεί από το 1972, συμπληρώνοντας σήμερα πενήντα χρόνια λειτουργίας  Τα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου ήσαν οι Γ. Σαπουντζάκης, Σταυρ. Κυριαζάκος, Κων. Αγγελάκης, Νικ. Καμπουράκης, Εμμ. Ελευθερουδάκης, Ελ. Σαπουντζάκη,  Μ. Μαρκογιαννάκη , Λούλα Στελλάκη , Αναστ. Αρτινιός, Π. Καμπουράκης, Θ. Δελαγραμμάτικας, Γ. Καμπουράκης, Μιχ. Στάπας, Μ. Καφούρου και Αλεξ. Αγγελάκης. Το 1986 έγινε νέα προσπάθεια ισχυρότερης ενεργοποίησης του συλλόγου μαζί με την επανέκδοση της εφημερίδας του η οποία εκδιδόταν για κάποιο διάστημα προ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά από την σημαντική πρωτοβουλία, προσφορά και διάθεση πόρων εκ μέρους του αείμνηστου προέδρου της, Δημήτρη Παν. Γράφου.

Σκοπός του συλλόγου σε γενικές γραμμές είναι η σύσφιξη  των πατριωτικών δεσμών των Μονεμβασιτών, η διαφύλαξη και η  προβολή της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Μονεμβασίας , καθώς και η ανάληψη πρωτοβουλιών για την προώθηση των συμφερόντων και την επίλυση των προβλημάτων του τόπου. Ο σύλλογός μας,  ο οποίος φέρει το όνομα της Μονεμβασίας έχει ταυτιστεί με την ιστορία του τόπου, και από τότε μέχρι σήμερα κρατάει δεσμούς επικοινωνίας και συνοχής. Διατηρεί ζωντανή την αγάπη για τη Μονεμβασία και αγωνίζεται για την προβολή και ανάδειξη του τόπου.

Τις τελευταίες δεκαετίες, όπου η Μονεμβασία βγήκε από την αφάνεια και διαγράφονται προοπτικές ανάπτυξης, ο σύλλογος δραστηριοποιήθηκε εντονότερα και άρχισε να λειτουργεί με συστηματικότερο τρόπο. Αγωνίστηκε και επέτυχε την προβολή για τουριστική ανάπτυξη της Μονεμβασίας, διοργάνωσε ημερίδες και εκδηλώσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του τόπου, και πραγματοποίησε με επιτυχία πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και επιστημονικές εκδηλώσεις. Αναφέρουμε ενδεικτικά με επίκεντρο τον μεγάλο Μονεμβασίτη ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσο, την οργάνωση για πολλά χρόνια των «ΡΙΤΣΕΙΩΝ» με τη συμμετοχή επιφανών καλλιτεχνών και διακεκριμένων λογοτεχνών και επιστημόνων, την τοποθέτηση της προτομής του ποιητή Γιάννη Ρίτσου έξω από την οικία του, την οποία σήμερα έχει αποκτήσει ο Δήμος Μονεμβασίας και θα στεγάσει μουσείο για τον ποιητή, τη συμβολή του στην δημιουργία μουσείου Μονεμβασίας, την κατασκευή της παιδικής χαράς, την επίστρωση του Πορτέλου τον Μάιο 1990, την πραγματοποίηση επιστημονικών συνεδρίων και συμποσίων για την ανάπτυξη του τόπου όπως το 19^ο Διεθνές Οικονομικό Συνέδριο της  Real Options Association το 2015. Οι ενέργειες του συλλόγου γενικά βοηθούν και στηρίζουν την αναβάθμιση της ιστορικής Μονεμβασίας.

Τα τελευταία χρόνια η δράση του Συλλόγου μας, ενώ στο παρελθόν ήταν σημαντική,  έχει περιοριστεί κάτω και από τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες και του κορωνοϊού. Κύριο μέλημά μας είναι να κρατήσουμε τον σύλλογό μας ζωντανό, ώστε μέσα από αυτόν να υπάρχει η δυνατότητα συνάντησης των συμπατριωτών μας, έστω και μερικές φορές το χρόνο.

Στο πλαίσιο αυτό κάθε χρόνο ο σύλλογος πραγματοποιεί:

-την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας

-την  αποκριάτικη μας συνεστίαση

-τον εορτασμό της μνήμης Της Παναγίας Της Χρυσαφίτισσας στον Ι.Ν της Αγίας Τριάδος στον Πειραιά.

Μια άλλη δραστηριότητα, που εξαντλεί κυρίως οικονομικά το σύλλογο, είναι η έκδοση της εφημερίδας «ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ». Σήμερα διαθέτοντας μια εφημερίδα που έχει απήχηση, προσπαθούμε μέσα από τις στήλες της να προβάλουμε  τον τόπο μας, να αναδείξουμε τα προβλήματα  του  και να πιέσουμε τους αρμόδιους για την επίλυση τους. Παράλληλα, ο σύλλογος όπου και όταν χρειαστεί κάνει παρεμβάσεις στους αρμόδιους και έχει μια καλή συνεργασία με το Δήμο στην αντιμετώπιση των διαφόρων προβλημάτων. Η εφημερίδα  «ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ» με τη σημερινή της μορφή κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1992. Έχουμε δηλαδή συμπληρώσει 30 χρόνια συνεχούς λειτουργίας. Αλλά δεν  είναι μόνον αυτό, η εφημερίδα είναι συνέχεια της μηνιαίας εφημερίδας, με τον ίδιο τίτλο, που εξέδιδε ο σύλλογος από τον Ιανουάριο του 1939 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1940. Μάλιστα, εκτός από τον τίτλο και ο λογότυπος της σημερινής εφημερίδας είναι ο ίδιος με αυτόν της αρχικής. Μέχρι το 1996 η εφημερίδα έβγαινε κάθε μήνα, το 1997 έγινε διμηνιαία και από το 1998 τριμηνιαία. Μοναδικός μας στόχος είναι η ενημέρωση των συμπατριωτών  μας και η προβολή του τόπου μας. Θα ήταν παράλειψη  να μην σημειώσουμε την τύχη που είχαμε, να έχουμε στην Μονεμβασία ένα πολύ σπουδαίο συνεργάτη, τον Λευτέρη Ανδρ. Ανδρεσάκη όπου με τα κείμενά του, η συμβολή του στην έκδοση και στην καθιέρωση της εφημερίδας είναι πολύ μεγάλη.

Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε αυτή την στιγμή είναι το οικονομικό. Ο σύλλογος δεν έχει πλέον πολλά έσοδα, ενώ και οι συνδρομητές της εφημερίδας δεν είναι όλοι συνεπείς στις υποχρεώσεις του. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να καλύπτουμε μετά βίας τα έξοδα έκδοσης της εφημερίδας και ορισμένες φορές τα μέλη του Δ.Σ  να τα καλύψουμε εξ΄ιδίων . Ας σημειωθεί ότι στην Μονεμβασία  μπορεί κάποιος να πληρώσει τη συνδρομή στον συμπατριώτη μας Λευτέρη Ανδριτσάκη, τον οποίο ευχαριστούμε για όσα κάνει.

Είναι γεγονός ότι από το 1918 έχουν περάσει από τον σύλλογο πολλά αξιόλογα μέλη, θα αναφερθούμε μόνο σε αυτούς  που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πορεία του συλλόγου:

Κωνσταντίνος Καλογεράς: Ιστορικός της Μονεμβασίας, έχει γράψει το βιβλίο  «Μονεμβασία η Βενετία της Πελοποννήσου».

Χρ. Κοκκώνης: Πρόεδρος του συλλόγου που στο τέλος της δεκαετίας του 1950, στην επέτειο της απελευθέρωσης της Μονεμβασίας διοργάνωνε θαλάσσιες επισκέψεις με την συμμετοχή επιφανών πνευματικών ανθρώπων της εποχής(Βενέζης, Βέης, Παλαιολόγος και πολλοί άλλοι).

Ελευθερία Παρασκευά: Η «αρχόντισσα» του Κάστρου που τα δύσκολα χρόνια της Μονεμβασίας υποδεχόταν κάθε επισκέπτη στο φιλόξενο σπίτι της.

Γεώργιος Σαπουντζάκης: Για πολλά χρόνια πρόεδρος και η ψυχή του συλλόγου, ειδικά τη δεκαετία του 1970. Από το 1986 και μετά υπήρξε ο καθοδηγητής όλων όσων ασχοληθήκαμε με αυτόν.

Νικ. Μαστραποστόλης: Πρόεδρος του συλλόγου 1970-1980, σε δύσκολες εποχές, που κατάφερε να τον κρατήσει ζωντανό.

Σταύρος Κυριαζάκος: Μαζί με τον Γ. Σαπουντζάκη κράτησαν τον Σύλλογο ζωντανό τη δεκαετία του 1970. Ήταν αυτός που με την επιμονή του και την αγάπη του για την Μονεμβασία  παρακίνησε πολλούς από εμάς το 1986 να ανακατευτούμε στα διοικητικά του Συλλόγου.

Δημήτρης Γράφος: Ο εμπνευστής της ιδέας επαναδραστηριοποίησης του Συλλόγου το 1986, με την προτροπή του Γ. Σαπουντζάκη και του Στ. Κυριαζάκου. Υπήρξε για πολλά χρόνια πρόεδρος και αντιπρόεδρος του συλλόγου.  Όλα αυτά τα χρόνια ήταν η ψυχή του. Η απώλεια του άφησε ένα τεράστιο κενό. Αυτός πρωτοστάτησε στην απόκτηση των ιδιόκτητων γραφείων του συλλόγου μας μέσα από τις ευγενικές δωρεές συμπατριωτισσών μας όπως αναφέρουμε παρακάτω.

Παν. Δελαγραμμάτικας: Ήταν για πολλά χρόνια Γενικός Γραμματέας του συλλόγου έως το 2007 και ο βασικός συντάκτης της εφημερίδας. Συστηματικός, αφοσιωμένος και αγαπητός.

Νικ. Κισσαμιτάκης: Ήταν για πολλά χρόνια αντιπρόεδρος του συλλόγου έως τα πρόσφατα χρόνια και από τους πρώτους που στρατεύτηκε στον αγώνα για την επαναδραστηριοποίηση του Συλλόγου. Η αγάπη του για το Κάστρο παροιμιώδης, όπως και η επιμονή του για την αποκατάσταση του φάρου της Μονεμβασίας.

Κατ. Στελλάκη: Ήταν για πολλά χρόνια η ψυχή και η λειτουργία του συλλόγου μας. Οργάνωνε κάθε τι και εξασφάλιζε τις συνδρομές των μελών μας. Η απουσία της είναι συνεχώς αισθητή.

Τα γραφεία του Συλλόγου βρίσκονται στην οδό Γούναρη 21-23 στον Πειραιά, Γ’ όροφος. Η Ένωση απέκτησε ιδιόκτητα γραφεία χάρις στην προσφορά των συμπατριωτισσών μας αδελφών Ευαγγελίας Σταθάκου – Γιαννοπούλου και Ματούλας Σταθάκου – Τσατσαρώνη ιδιοκτητριών του 75% της επιφάνειας (63τ.μ.) των γραφείων καθώς επίσης και της Ελένης Αρώνη – Παπαγεωργίου ιδιοκτήτριας μικρού ποσοστού του υπολοίπου 25%, οι οποίες με μεγάλη προθυμία και ευγενική διάθεση δώρισαν τα παραπάνω ποσοστά τους στο σύλλογο, τα οποία προήλθαν από κληρονομιά των θείων αείμνηστων αδελφών Γεωργίου και Παναγιώτη Ανδρεσάκη. Για την αγορά του υπόλοιπου ποσοστού η Ένωσή μας απευθύνθηκε στους συμπατριώτες μας οι οποίοι ανταποκρίθηκαν συγκινητικά, ενώ δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την Ένωση Μονεμβασιτών Η.Π.Α. (Βοστώνη) και ιδιαίτερα τον πρόεδρο της Αθανάσιο Κουρκούλη, τον αδελφό του Παναγιώτη Κουρκούλη και τον αείμνηστο συμπατριώτη μας Κούλη Κυριαζάκο από τον Καναδά (Τορόντο), που ενίσχυσαν οικονομικά, γενναιόδωρα, την προσπάθειά μας. Τα γραφεία μας είναι εξοπλισμένα υλικοτεχνικά, ενώ ο σύλλογός μας κατασκεύασε μια μεγάλη βιβλιοθήκη, με στόχο να συγκεντρώσει σταδιακά ό,τι έχει γραφτεί για τη Μονεμβασία δια μέσου των αιώνων, παγκοσμίως. Βιβλία και κομμάτια από τον εικαστικό Ρίτσο έχει δωρίσει στο σύλλογο η κόρη του ποιητή, συγγραφέας και η ίδια, η αγαπημένη μας Έρη Ρίτσου. Έρχονται και άλλες δωρεές και κάνουμε έκκληση στους συμπατριώτες μας να συνεχίσουν κάθε είδους υλικές προσφορές τους στο σύλλογο.

Επιδιώκουμε τη συμμετοχή στο σύλλογο νεώτερων συμπατριωτών μας. Παρά το γεγονός ότι έχουμε κάνει κατ’ επανάληψη εκκλήσεις και ανοίγματα σε νέους ανθρώπους, τα αποτελέσματα δεν είναι μάλλον ικανοποιητικά. Υπάρχει μια απροθυμία των νέων ανθρώπων να ασχοληθούν εθελοντικά  με τον σύλλογο και να αναλάβουν διοικητικές θέσεις. Στις τελευταίες εκλογές καταφέραμε να προσελκύσουμε ορισμένους νέους ανθρώπους, οι οποίοι, ευελπιστούμε, με  την σειρά τους να φέρουν κοντά μας και άλλους και στην συνέχεια κάποια στιγμή να αναλάβουν την τύχη του συλλόγου. Θα ήταν κρίμα ένα σύλλογος με τόσα χρόνια ιστορία, με μια εφημερίδα και ιδιόκτητα γραφεία στο κέντρο του Πειραιά να διατρέξει τον κίνδυνο να περιπέσει σε αδράνεια.

Το σημερινό Διοικητικό Συμβούλιο του συλλόγου αποτελείται από τους: Παν. Αλεξάκη Πρόεδρο, Ιωαν. Δελαγραμμάτικα Αντιπρόεδρο , Ευαγγελία Αγγελάκη- Κωνσταντάκη Γενικό Γραμματέα , Ιωαν. Καμπουράκη Ταμία , Δέσποινα Μαρκογιαννάκη Μέλος , Γεωργ. Κισσαμιτάκη Μέλος και Δημ. Αργυράκη Μέλος.